Það var að detta inn í póstkassann minn nýtt tölublað TMM. Í tímaritinu er fullt af fínu efni, t.d. alveg stórfínn texti eftir Magnús Sigurðsson, Styttingar, þar sem hann gerir grín að (á mjög svo beittan hátt) því fyrirbæri í stjórnsýslu landsins sem oft er nefnt hagræðingarstefna. Magnús, sem er eitt af okkar albestu ljóðskáldum, „fer þarna langt yfir strikið“, svo ég snúi út úr – og noti í öfugri merkingu en þeirri upprunalegu – orðum Steins Steinarr um Kristmann Guðmundsson, um að Kristmann hefði með skáldsögu sinni Félagi kona „farið yfir um“. Í tölublaðinu er einnig umsögn Arngríms Vídalín um bók Soffíu Auðar Birgisdóttur um Þórberg Þórðarson, sem kom út í hittifyrra, og þar rakst ég á tilvitnun í mig, sem ég mundi ekki eftir hvaðan var – ég mundi ekki einu sinni eftir að hafa skrifað það sem vitnað er í. Ég man það reyndar núna, þegar ég hef flett því upp á netinu: þetta er texti sem birtur er á vef Þórbergssetursins. Úr því það er enn Dagur ljóðsins (ef ég er að skilja það rétt), þá finnst mér alveg við hæfi að birta þennan texta sem ég skrifaði; og líka vegna þess að mér fannst gaman að rifja upp þessa „uppgötvun“ mína, sem kemur mér eiginlega jafn mikið á óvart núna og þegar ég skrifaði þetta:
Tilvitnunin sem ég vel er síðasta erindi kvæðisins Fútúrískar kveldstemningar úr Eddu Þórbergs:
Láttu geisa ljóð úr bási,
spæjari! Varstu sprok að segja?
Sprungu lýs á rauðri tungu?
Glyserin er guðleg læna.
Gling-gling-gló og hver á hróið?
Nybbari sæll og Nói skrubbur!
Nonsens, kaos, bhratar! monsieur!
Skýringar Þórbergs:
– Glyserin var töluvert drukkið á þessum árum.
– Gling-gling-gló var þá mikið notað af lyriskum jörmurum.
– bhratar, sanskrítarorð og þýðir bróðir og er sama orðið.
Frá því að ég las þetta undirfurðulega kvæði fyrst, einhvern tíma í menntaskóla, hefur titill þess alltaf verið mjög ofarlega í huga mínum. Þegar ég til dæmis upplifi kvöldstemningu sem er á einhvern hátt sérstök, eða þegar eitthvað mjög einkennilegt kemur fyrir mig eftir klukkan sex á daginn, dettur mér iðulega í hug að ég sé að upplifa kvöldið á hinn fútúríska hátt. Eða öllu heldur: á hinn þórbergska hátt. Og það er góð tilfinning. Betri en til dæmis að upplifa kristmannska kveldstemningu eða jafnvel laxneska, þó ég hafi svo sem ekki reynslu af því, ekki ennþá. En þetta kvæði Þórbergs, sem er heilmörg erindi, er bara ein af óteljandi uppbyggilegum og einkennilegum stemningum í hinni góðu Eddu. Og það er svolítið skemmtilegt að hafa það í huga að þessar fútúrísku kveldstemningar eru ortar árið 1917, fimm árum áður en T.S. Eliot birti The Waste Land. Síðasta línan í fyrsta hluta þess mikla kvæðis er nefnilega svona: “You! hypocrite lecteur!-mon semblable,-mon frère!” og er Eliot þar að vitna í inngang Charles Baudelaire að ljóðasafninu Les Fleurs du Mal. Mon frère þýðir auðvitað bróðir minn á frönsku, en í hinum íslensku kveldstemningum, sem ég endurtek að eru ortar fimm árum áður en Eliot ávarpar sinn hræsnisfulla lesanda og bróður, má segja að Þórbergur sé mun smartari í sínu ávarpi til lesandans og bróðurins, því hann splæsir á hann hvorki meira né minna en sanskrít, og bætir svo við, svona til að hafa frönskuna með líka: monsieur. Og til að ávarpið sé ekki bara eitthvert innantómt ávarp lætur hann fylgja með að tilvera okkar mannfólksins sé ein ekkisens bölvuð vitleysa og ringulreið. Sem hún auðvitað er.
http://thorbergur.is/index.php/is/skaldidhthorbergur/tilvitnanir/34-bragi-olafsson-segir