AFVEGIR

Svo hollt er manneskjunni að leiðast – kannski helst börnum en ekki síður fullorðnum – að manneskjan sem situr ein við borð á veitingastaðnum dauðskammast sín fyrir að leiðast ekki. (Það er ekki svo að ég sé í augnablikinu að fylgjast með þessari manneskju; ég er að búa hana til.) Gestirnir á næstu borðum líta út fyrir að leiða ekki einu sinni hugann að leiðanum. En allir eiga þeir fyrir höndum að fara heim til sín – og hér minni ég mig aftur á að ég er að búa þessa gesti til – þar sem þeim mun leiðast svo mikið að þeir leggja umsvifalaust drög að því að fara aftur út sem fyrst. (En auðvitað eru það bara drög. Ég á heldur ekki við að þessir „gestir“ mínir fari á veitingastað strax kvöldið eftir. Sjálfur fer ég afar sjaldan á veitingastað; og þegar það gerist, þá hugsa ég iðulega: Nú munu líða margir dagar, jafnvel vikur, þangað til ég fer aftur.) Manneskjan sem situr ein á þessum ímyndaða veitingastað mínum er eina manneskjan á staðnum sem í augnablikinu er heima hjá sér.

ps. Ég sé fyrir mér að tómatarnir í salatinu á veitingastaðnum séu ræktaðir á Spáni, í þessum gróðurhúsum hér í Almería:

Um leið og ég afþakka það að fá að rifja upp hvernig umhorfs er í eldhúsinu framkalla ég herbergið gamla í huganum, eins og það var áður en við fluttum. Loftið svart, veggirnir dökkbrúnir, svartur ferhyrningur á einum veggnum með öðrum smærri ferhyrningi innan í sem er brúnn eins og veggurinn. Viðarlitaður svefnsófi og skrifborð í sama dökka litnum undir glugganum, svört hljómtæki, dökkrauð slitin pulla, gamall og lúinn skrifstofustóll með örmum, staflar af hljómplötum á fleiri en einum stað í herberginu, og Keith Emerson á veggnum fyrir ofan svefnsófann, sitjandi í svörtum leðursamfestingi á svörtu mótorhjóli með aðra höndina á svörtum hjálmi sem liggur á bensíntankinum. Keith Emerson, þessi mikli galdramaður sem munaði ekkert um að skrifa píanókonserta, að minnsta kosti einn píanókonsert, á milli þess sem hann ferðaðist um á Harley Davidson og lét taka myndir af sér í ensk og þýsk unglingablöð. Það var úr einu slíku blaði sem ég hafði klippt myndina sem hékk á veggnum.

 

(Brot úr sögunni Herbergið mitt, einni af 25 sögum í smásagnaúrvalinu Dulnefnin, sem kemur út í apríl næstkomandi hjá Máli og menningu. Sagan birtist upprunalega í Lesbók Morgunblaðsins, í janúar 2003: http://www.mbl.is/greinasafn/grein/710586/)

Í algeru leyfisleysi, en af gefnu tilefni (því birtan úti – utandyra – er að verða fullmikil fyrir minn smekk), langar mig til að birta hérna fimm lína ljóð eftir Óskar Árna Óskarsson. Það kemur úr fyrstu ljóðabók hans, Handklæði í gluggakistunni, frá árinu 1986. Það kallast Vor:

 

Götuljósin kvikna

eitt af öðru

án þess nokkur

taki eftir

fyrr en dimmir

Verði einhvern tíma af því að ég gefi út bók í anda Ég man (sbr. Joe Brainard, Georges Perec og Þórarinn Eldjárn), eins og ég nefndi hér í fyrradag, þá mun sú bók kallast Mig minnir. Ég nefni þetta hér til að muna frekar eftir því þegar að þessu kemur.

Af og til í um það bil þrjátíu ár hef ég reynt að muna nafn á bíómynd sem ég sá í Hafnarbíói í kringum 1975, kannski 76 eða 7, um konu sem giftist dánum manni. Eða dáinn mann sem kvæntist lifandi konu, ef maður horfir á það þannig. Af og til hef ég munað nafnið á myndinni, eða talið mig muna það, en jafnóðum gleymt því aftur (stundum haldið að myndin héti Arthur, og látið þá röngu ágiskun einhvern veginn leiða mig enn fjær hinu rétta nafni). Til að reyna að koma í veg fyrir að ég gleymi þessu enn eina ferðina, að minnsta kosti um sinn – nú þegar ég hef rifjað þetta upp að nýju með aðstoð netsins – hef ég ákveðið að setja hér litla færslu um myndina. Ég man að hún var fyndin, en ég man líka enn betur að hún vakti með mér mikinn hrylling. Ég hef örugglega verið dauðhræddur, skjálfandi á beinunum, þegar ég gekk út úr dapurlegum bragganum sem hýsti Hafnarbíó, og inn í myrkrið og kuldann á Barónsstígnum. Hver man ekki eftir Hafnarbíói? Ég man meira að segja eftir að hafa spilað þar á tónleikum. Ég tel mig muna það. Ég man að minnsta kosti eftir að hafa verið á tónleikum þar. „Ég man.“ (Þegar kemur að því að maður setur saman bók í anda Brainards, Perecs og Þórarins Eldjárns, um það sem maður man, á þetta eftir að lenda þar.) Það sem reyndar olli því að ég fór að hugsa um myndina Arnold að þessu sinni var umræðan á Íslandi síðustu vikur og mánuði um forsetakosningarnar. Þær íslensku, það er að segja. Það getur vel verið að á næstu vikum dúkki upp einhver frambjóðandi sem maður gæti hugsað sér að kjósa, fremur en einhvern annan (sem hugsanlega er þá þegar kominn fram); en það sem mér finnst mest aðlaðandi hugmyndin sem ég hef heyrt til þessa er að framliðinn einstaklingur verði fundinn í hlutverkið, að þjóðin kjósi yfir sig látinn forseta. Mér finnst það reyndar mjög góð hugmynd. En meira um þetta síðar, eins og sagt er. Þegar ég heyrði þessari hugmynd fleygt fyrst (það var í sumarbústað fyrir um það bil hálfu ári) voru nefnd nokkur nöfn framliðinna einstaklinga sem kæmu til greina sem forsetar, en það er kannski ekki tímabært að varpa þeim fram strax. En hér er bíómyndin sem ég minntist á. Hún heitir Arnold, og Roddy McDowall leikur í henni:

Það er ekki hægt að sleppa þessari dagsetningu. Blöðin í dag eru full af viðtölum við fólk sem á ekki afmæli nema á fjögurra ára fresti. En nú að öðru. Þegar ég vann á auglýsingastofu fyrir um það bil einum og hálfum áratug fékk ég einn daginn það verkefni að heimsækja Landsvirkun, og spjalla við upplýsinga- eða kynningarfulltrúa fyrirtækisins um verkefni sem þeir vildu fela stofunni. Mér leist ekkert á það. Ekki vegna þess að ég hefði eitthvað á móti starfsemi fyrirtækisins – mér, sem þannig séð óbreyttum starfsmanni, leyfðist varla að hafa skoðun á því – mér fannst bara ólíklegt að ég gæti hjálpað þeim að búa til texta á því sviði sem þeir fengust við. En ég fór samt á fundinn; ég gat ekki skorast undan því. Fulltrúinn var með skrifstofu á fimmtu hæð hússins; hann sat við stórt og mikið skrifborð og sneri baki í stóra og mikla glugga, þaðan sem útsýni var yfir vestanverða borgina. Þetta var mjög tilkomumikið. Fljótlega eftir að við byrjuðum að spjalla um verkefnið – eða fulltrúinn að spjalla við mig, réttara sagt – tók ég eftir einhverjum hvítum hlut á sveimi fyrir utan gluggann. Þetta var plastpoki. Tómur, sýndist mér. Og ómerktur, sýndist mér líka; ekki merktur neinu sérstöku fyrirtæki eða verslun. Hafi ég meðtekið eitthvað af því sem fulltrúinn var að segja við mig, gleymdist það allt á þessu augnabliki, því öll mín athygli fór í að fylgjast með pokanum. Sjálfur vissi fulltrúinn ekki af honum; hann sneri í hann bakinu. Næstu mínúturnar gerði ég ekki annað en að fylgjast með flugi pokans, og eflaust hef ég undrast hversu lengi hann sveimaði um á þessum ákveðna stað í loftinu. Þetta var mjög falleg sjón. Mér fannst sem pokinn væri að reyna að segja mér eitthvað. Og eftir á að hyggja er ég viss um að hann sagði mér eitthvað. Því ekki sagði fulltrúinn mér neitt, þrátt fyrir að hann léti dæluna ganga um verkefnið allan þann tíma sem pokinn þaut til og frá í loftinu fyrir aftan hann. Ég ætla mér ekki að fara að draga neinar ályktanir af þessari minningu, og þaðan af síður að setja hana í eitthvert „samhengi“; en óhjákvæmilega verður manni hugsað til prósaljóðs Baudelaires um skýin: „skýin sem líða hjá … í fjarska … dásamlegu skýin!“ Mér verður alltaf hugsað til Baudelaires þegar eitthvað gerist.

Finnland og jazz. Ég hafði ekki hugsað mér að minnast á þetta tvennt aftur, ekki svona í sömu andránni; en svo losna ég ekki við myndina (úr síðustu færslu) af Finnanum með hökutoppinn að hlusta á Bill Evans í fallegu stofunni, jafnvel þótt ég hafi kíkt á bókamarkaðinn undir stúkunni í dag, og séð ýmislegt þar sem hefði átt að ýta burt myndinni af Finnanum. Og ég fór að rifja upp heimsókn mína í plötubúð í Helsinki fyrir nokkrum árum. Ég hafði leitað sérstaklega að jazzplötubúð í borginni, með hjálp netsins, og fann þessa fínu búð sem átti að opna klukkan 11 fyrir hádegi. Ég var mættur fyrir utan búðina eitthvað aðeins fyrir klukkan 11, og var því fyrsti viðskiptavinur dagsins. Búðin var stórfín; hún seldi ekki bara jazz heldur líka allskonar þjóðlagatónlist, og auðvitað finnskan tangó. Áður en ég held áfram ætti ég líklega að taka fram að ég er ekki að fara að segja einhverja sögu; það var ekkert sérstakt sem gerðist þarna í búðinni, fyrir utan að ég keypti þrjá eða fjóra geisladiska, þar á meðal einn með finnskum tangó. Mér finnst bara svo skemmtilegt að rifja upp þegar næstu viðskiptavinir á eftir mér komu í búðina; það voru tveir menn, þeir komu í sitthvoru lagi, og þeir byrjuðu að tala eitthvað við manninn hinum megin við afgreiðsluborðið – um jazz – og mér fannst svo fallegt að heyra nöfnin á amerísku jazzleikurunum hljóma innan um alla finnskuna. Annað var það ekki. Þetta er ein af fallegustu minningum sem ég á úr evrópskri borg.

Af því ég hef verið að skrifa svolítið sem tengist árinu 1976 hef ég alveg gleymt því að núna er árið 2016, og það er kominn 25. febrúar. Vika liðin. Margir mánuðir liðnir. Mörg ár, og áratugir. Ég er staddur inni í gamla unglingaherberginu mínu. Ég hélt að væri 24. febrúar í dag. Ég fylgist ekki með tímanum. Er ekki kominn tími á músík? Ég fer inn í hámóderníska stofu í finnsku einbýlishúsi árið 1970, þetta líkist ekkert íbúð foreldra minna á sama tíma (ég get reyndar ekki fullyrt um hvernig hún var nákvæmlega þá, því minnið nær ekki nema til 1972) ; og þarna er Bill Evans kominn í heimsókn með bassa- og trommuleikarann sinn, Eddie Gomez og Marty Morell. Það er dásamlegt að fylgjast með Finnunum fylgjast með Bill Evans tala og spila. Þessi heimsókn tríósins hefur ábyggilega verið rifjuð upp mjög oft meðal gestgjafanna og gesta þeirra. Ég held að þetta sé einhvers staðar fyrir utan Helsinki. Bill Evans er ekki kominn með skeggið þarna – hann er auðvitað miklu myndarlegri svona – og hann minnir óneitanlega á ákveðinn íslenskan rithöfund. Ef ég mætti taka með mér eitt tónlistarmyndband á eyðieyjuna (sem þýddi að ég fengi að hafa með mér tölvuna líka, fullhlaðna af rafmagni), þá held ég að þetta yrði fyrir valinu:

Hundahald vestan Tjarnar er titill á smásögu sem ég hef í hyggju að skrifa. Augljóslega er þetta vísun í Kristnihald undir Jökli (fáránlegt að halda öðru fram); og ég verð víst líka að játa fyrir sjálfum mér að aðalpersóna sögunnar (eins og hugmyndin er í dag) er á vissan hátt í svipuðu hlutverki og umboðsmaður biskups í sögu Halldórs Laxness, nema að því leyti að það er ekki biskup sem sendir hana, persónuna, út af örkinni. En auðvitað á maður ekki að vera að gaspra um eitthvað sem maður ætlar sér að skrifa. Þá verður ekkert úr því. Þessi hugmynd sem ég nefndi, Hundahald vestan Tjarnar, er hluti af stærra verkefni, eins konar smásagnasafni (ekki þó sagnasveig; frekar einhvers konar sagnabeyg – því hvað eru svona skrif annað en enn eitt tilefnið til að byggja upp í sér ótta og kvíða); en núna, þegar ég hef látið eftir mér að gaspra um þessa söguhugmynd mína, þá eru líklega minni líkur en meiri að ég láti verða af því að vinna úr henni. Sem er kannski bara gott. Allajafna er þó viturlegra að sleppa því að tala um eitthvað sem maður ætlar sér að gera, að minnsta kosti þegar um er að ræða bókaskrif. Frekar að tala um eitthvað sem maður hefur þegar skrifað. Í apríl næstkomandi á að koma út úrval smásagna úr þremur bókum sem ég hef þegar gefið út (að vísu er ein bókanna ekki eiginleg bók, heldur hefti í tímaritröðinni 1005). Þessar þrjár bækur eru Nöfnin á útidyrahurðinni, Við hinir einkennisklæddu og Rússneski þátturinn. Titill nýju bókarinnar á að vera Dulnefnin, og undirtitill: sögur 1996 – 2014. Og fyrst ég er á annað borð að tala um titla, þá er líka kominn titill á bókina sem stendur til að Hundahald vestan Tjarnar verði hluti af, en líklega er best að vera ekkert að nefna hann.

Í Bæjarskrá Reykjavíkur frá árinu 1903 er að finna eftirfarandi auglýsingu (myndskreytta): Sigríður Sigurðardóttir Pósthússtræti 14b., sunnan við dómkirkjuna selur: vel tilbúinn MAT, KAFFI og SJOKOLADE og ýmsa óáfenga drykki. Hefir þrjár veitingastofur og nóg af blöðum. Selur mat hvort heldur vill til langframa, eða eina og eina máltíð, margréttaða, ef vill, og hvort sem margir eru eða fáir, eftir því sem húsrúm leyfir. (Þetta orðalag, ef vill, er vannýtt í málinu. Sömuleiðis sögnin að hafa, eins og hún er notuð hér, sbr. „hefir þrjár veitingastofur“. Maður tekur líka eftir því að Sigríður í Pósthússtrætinu var ekki með áfengi á boðstólum. Ef ég væri á samskiptamiðli þar sem vænta mætti viðbragða frá lesendum, þá myndi ég eflaust láta mér detta í hug að spyrja: Man einhver eftir þessari Sigríði sunnan við kirkjuna? Ég átta mig ekki alveg á hvernig matstofan gat verið sunnan við kirkjuna, en samt í Pósthússtræti. Ég hefði haldið að suður af kirkjunni væri Kirkjustræti.)

 

Öskjuhlíðin rétt upp úr hádegi. Alhvít. Samkvæmt útvarpinu er ósonlagið óvenju þunnt. Fólki er ráðlagt að vera með sólgleraugu. Mannbroddarnir undir hægri skónum mínum eru ekki lengur átta, heldur þrír. Ég þarf að hafa hugann við hvert skref. En hvar var glæpurinn framinn? spyr ég sjálfan mig milli trjánna. Einhvers staðar var það. Og það gerðist hér: í Öskjuhlíðinni.

Ef ekki annan hvern dag, þá þarf að líða vika. Það má ekki óhlýðnast yfirskriftinni; og nú finnst mér eins og heil vika sé of langur tími án þess að nokkuð gerist. Ég veit alveg hvað ég geri í því. Ég birti bara ljóð eftir Max Jacob. Ég var að hugsa um að skrifa eitthvað um bókina sem ég er að lesa, The Factory of Light, Tales from my Andalucían Village, eftir Englendinginn Michael Jacobs (sem af þorpsbúunum í bókinni er kallaður Maiquel), en það verður að bíða betri tíma, eða þangað til ég klára bókina. Og þar sem maður les yfirleitt fleiri en eina bók í einu, þá gæti liðið lengri tími en maður sjálfur ætlar að muni líða. En bókin um ólívuþorpið Frailes er ansi skemmtileg. Max Jacob er aftur á móti staddur svolítið norðar, á Bretagne-skaganum:

 

BÓKMENNTIR OG LJÓÐLIST

 

Það var í nágrenni Lorient. Sól skein hátt á himni og við fórum í stutta göngutúra og horfðum í gegnum septemberdagana á hafið rísa og hylja skógana, landslagið, klettana. Brátt var ekkert eftir sem gat spornað við bláu hafinu nema hlykkjóttir stígarnir milli trjánna, og fjölskyldurnar sem áttu þar leið um tóku að draga sig nær hver annarri. Meðal okkar var lítill drengur í matrósafötum. Hann var dapur að sjá; hann tók í hönd mína: „Herra,“ sagði hann, „ég hef verið í Napólí; vissuð þér að í Napólí er fullt af litlum götum; maður getur gengið um göturnar alveg einn án þess að nokkur verði manns var. Það er ekki svo að Napólí sé fjölmenn borg, en þar eru svo margar litlar götur að aldrei eru fleiri en ein gata á mann.“ „Hvaða vitleysu er drengurinn að segja yður?“ spurði faðir hans. „Hann hefur aldrei komið til Napólí.“ „Drengurinn yðar er skáld, herra.“ „Allt í lagi með það, en ef hann fer að kalla sig bókmenntamann, þá sný ég hann úr hálsliðnum!“ Hlykkjóttir stígarnir þerraðir af hafinu höfðu vakið hjá honum drauma um göturnar í Napólí.

Væri ég í augnablikinu að skrifa færslu á facebook, finnst mér afar líklegt að hún fjallaði um íslensku sjónvarpsþáttaröðina Ófærð. Mig dauðlangar til að tjá mig um hana. Ekki til að þykjast hafa eitthvert vit á sjónvarpsþáttum, eða til að tilkynna um ánægju eða leiða, heldur frekar til að láta vita af því að ég sé búinn að sjá alla þættina hingað til, nema einn, og hafi í hyggju að horfa á restina. Ég er líka spenntur að vita hvort Stefán Jónsson sjáist eitthvað meira í þáttunum en bara á ljósmynd. Ekki það að mig gruni að hann sé morðinginn, eins og ég heyrði fleygt um daginn; ég hef ekki nokkra hæfileika í þá átt að komast að því hver er morðinginn í svona þáttum; ég er einfaldlega spenntur að vita hvort Stefán sjáist meira í seríunni. Því ég þekki Stefán. Og í raun felst áhugi minn á svona þáttum á borð við Ófærð í því að vita hvort persónurnar í þeim sjáist eða ekki; hvort þær skjóti aftur upp kollinum eftir að þær hafa verið kynntar til sögunnar. Auðvitað má segja að mest spennandi persónurnar í spennuþáttaröðunum (og bíómyndunum líka) séu þær sem aldrei sjást; en um leið og ég segi það (og hugsa), þá geri ég mér grein fyrir að í fyrsta lagi sé erfitt að framleiða þátt – ég tala nú ekki um röð af þáttum – þar sem persónurnar séu einungis kynntar til sögunnar en sjáist síðan ekki eftir það, og í öðru lagi að jafnvel þótt slík framleiðsla væri erfið (og ekki síst fjármögnunin) hlyti útkoman að verða spennandi. Ég sé þetta alveg fyrir mér: í fyrsta þætti seríunnar væru flestar persónurnar kynntar til leiks, en myndu fljótlega hætta að sjást í mynd; og í lok þáttarins væri svo komið að einungis ein eða tvær persónur yrðu eftir, jafnvel ekki svo greinilegar, eins og ef til vill í móðu. Í öðrum þætti seríunnar dúkkuðu síðan upp tvær til þrjár nýjar persónur, þær hefðu einhver óljós samskipti við þær persónur sem enn glitti í úr þættinum á undan, en þær myndu síðan hverfa fljótlega; og smátt og smátt (en í raun mjög fljótt) yrði engin persónanna eftir í mynd; og restin af seríunni yrði þannig séð „mannlaus“; það væri áhorfandans að geta í eyðurnar, eða öllu heldur eyðuna sem sjónvarpsskjárinn sýndi honum. Með því móti gæti serían í raun haldið áfram endalaust; viku eftir viku, mánuð eftir mánuð, jafnvel ár eftir ár. Í mörg ár. Alltaf á sama tíma, á sama vikudegi, ár eftir ár, nokkra áratugi, hundruð ára; kynslóðirnar myndu allar horfa á sömu seríuna; árið 3016 væri serían sem við horfðum á árið 2016 ennþá í fullum gangi. Með sömu persónum.

Fyrir tveimur árum eða svo setti ég saman fjóra klukkutímalanga þætti fyrir Ríkisútvarpið, þar sem ég valdi tónlist af geisladiskum úr eigin safni, og spjallaði eitthvað í kringum þá tónlist. Það var skemmtilegt verkefni, en um leið erfitt, því með því að velja einhverja ákveðna músík útilokar maður aðra músík. Fyrir nokkrum dögum bauð síðan útvarpsmaðurinn Hallgrímur Thorsteinsson mér í þátt til sín á hinni ríkisstöðinni, númer tvö, þar sem ég átti líka að velja músík og spjalla eitthvað í kringum hana. Þetta var ekki síður skemmtilegt en þættirnir sem ég bjó til sjálfur, og á sama hátt erfitt; en til allrar hamingju fékk ég ekki nema hálfan dag til að velja lögin fyrir Hallgrím – hefði ég haft nokkra daga er ég hræddur um að þeir dagar hefðu ekki nýst nema að litlu leyti í þeirri vinnu sem ég stunda allajafna. En þegar ég tók þessi plötusnúðaverkefni að mér fór ég að hugsa um svolítið sem snýr að tónlistarsmekk og -neyslu; svolítið sem mig minnir að ég hafi minnst á í þáttunum fjórum á Rás eitt, en lét vera að tala um í spjallinu við Hallgrím (enda var um nóg annað að tala á þeim klukkutíma sem þar var skammtaður). Ég fór að hugsa um þá staðreynd að heilmikið af þeirri músík sem ég held mest upp á er búin til af tónlistarmönnum sem ég kæri mig ekkert sérstaklega um að aðrir viti að ég hlusti á. Að vísu kemst það fólk sem ég bý með ekki hjá því að vita um hverja ræðir – frekar snúið að vera að pukrast með þetta inni á heimilinu – og kannski nánustu vinir líka; en ég kæri mig ekki um að þessi nöfn spyrjist mikið út að öðru leyti. (Líklega er þó rétt að nefna að ég er ekki að tala um Boney M, The Eagles eða Olsenbræðurna – þetta er ekki svoleiðis.) Núna dauðlangar mig reyndar til að gefa upp nöfn, þótt ekki væri nema nokkur af þeim sem ég hef í huga. Bara eitt eða tvö. Í mesta lagi þrjú. Enda eru þeir ekki mikið fleiri en það, þessir menn sem ég stend í hálfleynilegu sambandi við sem aðdáandi. En ég finn samt að ég vil það ekki. Ég óttast nefnilega að með því að varpa fram þeim upplýsingum muni ég gera það að verkum að sá sem les þetta (vel að merkja „sá“, því ég held, og hálfpartinn vona, að lesendur séu ekki fleiri en einn) fari að sjá mig fyrir sér á einhvern allt annan hátt en ég vil að horft sé á mig; að myndin sem ég vona innst inni að lesandinn hafi af mér sem tónlistaráhugamanni muni brenglast, eða beinlínis verða hlægileg í því ljósi að ég hlusti líka (og þá hugsanlega miklu meira) á þá tónlistarmenn sem ég er í þessari færslu að leitast við af fremsta megni að nefna alls ekki. Það er vandlifað. Þegar ég tók saman tónlistina fyrir Rásar eitt- og Rásar tvö-þættina var ekki laust við að mér liði eins og ég væri að svíkja þá tónlistarmenn sem ég ákvað að taka ekki með í stúdíóið í Efstaleiti. Að ég væri að afneita þessu fólki sem hefur glatt mig svo mikið í gegnum tíðina. En það er ekki bara vandlifað; þetta er líka býsna flókið mál. Til dæmis hika ég ekki við að segja einum ákveðnum vini mínum að ég hlusti á tónlistarmanninn X, en mér dytti ekki í hug að játa þá sök fyrir öðrum vini mínum. Þannig að þegar þessir tveir vinir eru samtímis í heimsókn hjá mér (sem gerist reyndar ekki oft), þá er alls ekki rætt um tónlistarmanninn X, því fyrrnefnda vininum, sem segir sig sjálft að heldur mikið upp á X, er fullkunnugt um að þeim síðarnefnda er lítið um X gefið, og skammast sín alveg jafn mikið og ég fyrir að halda upp á hann. Ég geri mér reyndar grein fyrir því núna, um leið og ég segi frá þessum vinum mínum, að við tölum aldrei um músík þegar við hittumst. Ég nefni þessa menn einungis í þeim tilgangi að reyna að útskýra eitthvað. Eitthvað sáraeinfalt (þótt ég hafi lýst því yfir að það væri flókið). Faðir minn sagði stundum eftirfarandi orð á þýsku (sem ég vona að ég fari rétt með; ég er ekki sleipur í þýsku): Warum einfachen wenn mann komplizieren kann? Ég notaði þessi orð meira að segja í smásögu sem ég gaf út fyrir tuttugu árum. Núna nota ég þau aftur.

Það líður varla sú vika að ég fái ekki hugmynd að nýrri bók eða sögu, stundum ljóði en aðeins sjaldnar leikriti. Sem er ekki gott, því hver ný hugmynd truflar þá sem er í vinnslu í það og það skiptið. Nýjasta hugmyndin er sú að skrifa bók um ferðir mínar um Ísland. Titillinn yrði væntanlega Ferðir mínar um Ísland. Fyrstu rökin gegn þeirri hugmynd eru reyndar augljós: ég hef sáralítið ferðast um landið; en sú staðreynd er á hinn bóginn það sem ef til vill mælir helst með hugmyndinni, og gæti orðið til þess að ég léti verða af því að hrinda henni í framkvæmd. Ég hef satt að segja ekki hugmynd um hvers vegna ég fékk þessa hugmynd. Það getur þó verið að ég hafi verið að lesa einhverjar ferðabækur nýlega, og dáðst að einhverju þar, og kannski hugsað sem svo að ég gæti alveg gert svona. En því færri ferðir sem maður hefur til að spila úr, því færri sem maður hefur farið sjálfur, þeim mun auðveldara er að velja úr, komi að því að skrifa um þær. Ég geri mér grein fyrir að þetta er mótsögn; en mótsagnir reynast mér oftast betur í starfi (og leik), því ég hef tilhneigingu til að láta hið rökrétta og samhverfa draga úr mér áhugann, jafnvel kjarkinn. Ég þyrfti til dæmis ekki að velta vöngum yfir því hvort ég ætti að hafa með í fyrirhugaðri bók (ef beinlínis er rétt að nota orðið fyrirhugaðri) ferð mína á Fáskrúðsfjörð, en sleppa (svo ég nefni bara eitthvað) ferðinni í Borgarfjörð eystri eða norður á Dalvík, einfaldlega vegna þess að ég hef aldrei komið í Borgarfjörð eystri eða á Dalvík. En hvað sem þessu líður hef ég þegar tekið ákvörðun um að minnsta kosti eina ferð sem ég mun skrifa um, fari svo að bókin komist á koppinn. Ísafjörður í nóvember 2010. Ég fór nefnilega til Ísafjarðar það ár, ásamt fleiri höfundum, til að lesa upp úr nýútkominni bók. Það var kalt í þeirri ferð, og snjór yfir öllu; við dvöldum í bænum yfir helgi, fjórir karlkyns höfundar, einn kvenkyns; ég man ekki hvort það voru tvær nætur eða ein. Einna minnisstæðast úr þessari ferð er heimsókn í kirkjuna fyrir hádegi á sunnudeginum. Einn okkar kannaðist við prestinn; þeir höfðu verið saman í skóla. Annars er maður ekki vanur að fara í kirkju með öðrum höfundum – það er í sjálfu sér svolítið framandi hugsun. Eða hvað? Er það svo? Hér verð ég reyndar aðeins að staldra við. Getur ekki einmitt verið að maður fari beinlínis oftar í kirkju með starfsbræðrum sínum og -systrum en öðru fólki? Ég er ekki að segja að rithöfundar deyi oftar en annað fólk, en þegar ég hugsa betur um það, þá finnst mér ég hafa verið í ansi mörgum útförum þeim tengdum á síðustu árum. En það er auðvitað bara eitthvað sem mér finnst – ekki endilega það sem er. Það sem annars stendur upp úr áðurnefndri Ísafjarðarheimsókn, svo ég komi aftur að henni, gerðist á laugardeginum, sem var annað hvort dagurinn sem við komum eða annar dagur ferðarinnar, ég man það ekki alveg. Ég hafði gengið yfir í bakaríð gegnt hótelinu sem við dvöldum á (þetta er vel þekkt bakarí, var mér sagt; það er kallað Gamla bakaríið), og á meðan ég sat þar með kaffibolla og eitthvað brauðkyns til að dýfa í kaffið sá ég út um gluggann að einn okkar höfundanna, E., stóð fyrir utan hóteldyrnar í kuldanum og var að reykja. Ætli ég hafi ekki fylgst með honum í nokkrar mínútur – mig minnir að hann hafi reykt tvær sígarettur – en svo fór hann inn, og ég fór sjálfur stuttu síðar út úr bakaríinu, og þaðan yfir í Eymundsson-bókabúðina við sama torg. (Ég hef ábyggilega verið að athuga hvort bækur okkar höfundanna að sunnan væru til sölu í búðinni.) En þegar ég fór aftur á hótelið, og staldraði aðeins við fyrir framan dyrnar, til að virða fyrir mér torgið, tók ég eftir að E. var kominn inn í bakaríið; hann sat við sama borð og ég hafði setið fyrir stundarfjórðungi eða svo. Við höfðum með öðrum orðum skipt um stað. Ég var núna við hótelið; hann inni í bakaríinu. Ég reyndi að sjá hvort hann tæki eftir mér, en svo virtist ekki vera; hann horfði bara fram fyrir sig, en ekki út um gluggann. (Var hann ef til vill of kunnugur staðnum til að nenna að vera að horfa út um gluggann?) Ég ákvað hins vegar að standa ekki lengi fyrir framan hótelið, því einhverra hluta vegna leið mér betur með að E. myndi ekki taka eftir mér; að ég væri einn um að vita um ferðir okkar beggja þennan tæpa hálftíma sem um ræddi. En auðvitað gat ég ekki verið viss um að E. tæki ekki eftir mér þegar ég sat inni í bakaríinu og hann stóð reykjandi fyrir utan hótelið. Það var síðan daginn eftir, eins og ég var búinn að nefna, sem við fórum saman í kirkjuna – þá vorum við allir saman, höfundarnir sem heimsóttu Ísafjörð þessa helgi árið 2010.

Maður reynir allajafna, sem einstaklingur og höfundur, að opna sig sem minnst tilfinningalega. Ekki síst á þessum væmnivæddu tímum. En ég verð samt að segja að allt í kringum dauða Davids Bowie hefur haft ansi sterk áhrif á mann. Á mig. Á „mann“ og „mig“. Ég finn reyndar núna að það sem mig langar til – eða dettur í hug – að segja í framhaldinu er betur látið ósagt. En það er í lagi að hugsa það. Enda er ég bara að tala við sjálfan mig. Þetta með áhrifin stendur aftur á móti: þau voru mjög sterk. Og allt hefur breyst / ekkert hefur breyst. Nei, það var öfugt: And nothing has changed / everything has changed. Og nú fer ég að hugsa um eitthvað allt annað. Ég fer að hugsa um Alexíus Árnason, fyrsta lögreglustjóra í Reykjavík, og hvers vegna í ósköpunum honum datt í hug, næstum einni og hálfri öld eftir að hann dó, að hrella föður minn um miðja nótt. Föður minn, sem hafði ekki hugmynd um hver þessi maður var. Og þaðan af síður að húsið sem þau mamma bjuggu í við Skólavörðustíginn var reist á sama bletti og húsið sem Alexíus lét reisa í kringum 1865: Bergshús (sjá Þórberg Þórðarson og allt það). Alexíus birtist pabba í svefnherbergisdyrunum, sem fyrr segir um miðja nótt. Og pabbi varð dauðhræddur, hann sem hafði aldrei játað neina trú á drauga eða handanlíf. Þegar hann fór að kynna sér (í bókum og á internetinu) hver þessi maður gæti hafa verið sem hann sá – þessi hávaxni maður í dimmrauða einkennisklæðnaðinum með hattinn – komst hann að þessu með Bergshús og Alexíus. Og honum fór í raun að þykja vænt um myndina af þessum manni; að hann skyldi hafa haft fyrir því að heilsa upp á sig (jafnvel þótt honum brygði illilega). Hann heimsótti meira að segja leiði Alexíusar í Hólavallagarði. En svo dó pabbi ekki löngu síðar. Þá voru þau mamma flutt úr húsinu við Skólavörðustíg. Alltaf þegar ég geng framhjá „gamla Bergshúsi“ verður mér hugsað til þessa næturinnlits gamla lögreglustjórans, hversu einkennilegt það hljóti að vera fyrir manneskju að hitta aðra löngu liðna manneskju sem hún hafði ekki nokkra vitneskju um að hefði verið til, hvað þá hvernig hún leit út. En ég veit ekki af hverju ég er að skrifa þetta. Ég vona að minnsta kosti að ég hafi ekki verið að „láta uppi“ einhverjar tilfinningar.

In the event that this fantastic voyage

Should turn to erosion and we never get old

Remember it’s true, dignity is valuable

But our lives are valuable too

We’re learning to live with somebody’s depression

And I don’t want to live with somebody’s depression

We’ll get by, I suppose

It’s a very modern world but nobody’s perfect

It’s a moving world but that’s no reason

To shoot some of those missiles

Think of us as fatherless scum, it won’t be forgotten

‘Cos we’ll never say anything nice again, will we?

And the wrong words make you listen

In this criminal world

Remember it’s true, loyalty is valuable

But our lives are valuable too

We’re learning to live with somebody’s depression

And I don’t want to live with somebody’s depression

We’ll get by, I suppose

But any sudden movement, I’ve got to write it down

They wipe out an entire race and I’ve got to write it down

But I’m still getting educated but I’ve got to write it down

And it won’t be forgotten

‘Cos I’ll never say anything nice again, how can I?