AFVEGIR

Það verður að segjast eins og er að valið á tónskáldi desembermánaðar heppnaðist afar vel. Þá á ég við Milton Babbitt, ekki Joan Cabanilles (þótt valið á Babbitt varpi engum skugga á Cabanilles, sem ekki varð tónskáld mánaðarins mjög lengi, ekki nema í klukkustund eða svo). Mér er skapi næst að tala um þetta sem eins konar success. Á þeim sólarhring sem er liðinn frá því ég sendi tóndæmið með Milton Babbitt út á síðunni hefur enginn séð ástæðu til að kvarta – engin athugasemd hefur borist (ekki einu sinni frá þeim sem upphaflega kvartaði yfir Cabanilles, og fékk í gegn að Babbitt yrði fyrir valinu í staðinn). Við vitum öll að þögn er sama og samþykki, og allt það; en ég held að það liggi eitthvað meira að baki þessu – að ánægjan með Milton Babbitt sé dýpri en svo að hún verði einungis staðfest með þögninni. Mér finnst ég heyra (í gegnum þögnina) raddirnar sem lýsa yfir ánægju sinni – ánægjuraddirnar. Sem þó eru alls ekki svo háværar að þær yfirgnæfi tónlist Babbitts. Og þess vegna ætla ég að taka til annað dæmi úr smiðju hins bandaríska tónskálds, nokkuð lengra en hið fyrra, því fólk ætti ef til vill að hafa meiri tíma í dag, á laugardegi, heldur en til dæmis í gær, á föstudegi, þótt ég geri mér grein fyrir því að margir séu á fullu í jólaundirbúningi þessa stundina, og hafi kannski ekki nokkurn tíma, eða einbeitingu, fyrir annað verk af lengri gerðinni (sem þó er ekki mjög langt, ekki nema tæpar níu mínútur). Að þessu sinni munum við hlýða á Tónsmíð fyrir 12 hljóðfæri, sem Babbitt lauk við að semja árið 1948.

Ekki nema klukkustund liðin frá færslu dagsins, og „kaflanum“ hefur borist kvörtun. Og það á fullveldisdegi Íslands, á degi nr. 2 í lífi nýrrar ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokksins. „Einn“ er ekki sáttur við valið á tónskáldi mánaðarins, og „minn“ verður auðvitað að taka slíka athugasemd til greina – hvaða annað hlutverk hefur „hann“? Sá sem kvartar fer fram á að bandaríska tónskáldið Milton Babbitt sé tónskáld desembermánaðar, ekki Spánverjinn Joan Cabanilles. Ég kannast sjálfur ekki við að hér hafi áður verið valið eitthvert sérstakt „tónskáld mánaðarins“, og þess vegna skil ég ekki alveg hvers vegna kvörtunaraðilinn orðar þetta á þann hátt að „tónskáld desembermánaðar“ þurfi að vera Milton Babbitt. En mér er ljúft að verða við ósk hans (ábyggilega kominn í einhvers konar jólaskap). Ég ætla samt að hafa tóndæmið með Milton Babbitt úr jazzheiminum, ekki þeim „klassíska“ eða elektróníska, sem ef til vill væri „eðlilegra“; ég ætla að „setja undir nálina“ (var næstum búinn að segja undir fóninn) heila plötu sem skráð er á Bill Evans og hljómsveit, þar sem er að finna tónsmíð eftir Milton Babbitt, All set; hún er númer fimm, og hefst á 33. mínútu, plús átta sekúndur:

„… að allt mitt líf, og lestur gegnum tíðina, hefði miðað að því að þessi orð yrðu á vegi mínum; að þau yrðu mitt stríð og minn friður: hin eilífa spenna milli átaka og friðar; það sem maðurinn – og þar með ég – væri dæmdur til að lifa við: stríð og friður til skiptis; fyrst friður, síðan stríð, svo aftur friður, áður en stríðið skylli á með enn meiri þunga en áður …“

Stríð og friður:

Joan Cabanilles er tónskáld mánaðarins:

Í öllum fjölmiðlum einhverjar falskar fréttir um myndun nýrrar ríkisstjórnar á Íslandi. Eins gott að vera ekki að segja einhverjar aðrar fréttir í slíku ástandi – það myndi enginn trúa þeim.

Nú er svo komið fyrir mér að ég hef verið boðaður í spjall í Ríkisútvarpinu í dag. En hvað á ég að segja þar? Það fyrsta sem mér datt í hug var að tala um Rilke og ljóðið hans Lébarðann (eins og Helgi Hálfdanarson vill hafa það) – það var einmitt verið að tala um Rilke í sama útvarpsþætti um daginn, um samband hans og Rodin; einstaklega skemmtilegt spjall – og það er alveg ástæða til að tala um Rilke í tengslum við bókina sem var að koma út, því án Rilke væri til dæmis ekkert fyrsta ljóð í bókinni – bókin myndi einfaldlega byrja á ljóði nr. 2, og svoleiðis bækur getur verið snúið að lesa, sbr. það þegar maður drekkur úr glasi, þá verður maður alltaf að byrja á fyrsta sopanum. („Aldrei taka fyrsta sopann,“ er einhver einkennilegasta ráðlegging sem ég hef heyrt.) Ég gæti haldið áfram með þessa líkingu: án fyrsta reyksins verður sígarettan ekki reykt, og svo framvegis. Mig minnir reyndar að ég hafi nefnt þetta með Rilke áður hér á síðunni; en ég hef tilhneigingu til að endurtaka það sem ég hef gert áður. Ég hef meira að segja byrjað aðra ljóðabók á ljóði sem „gerist“ á Rauðarárvíkinni, eins og Öfugsnáði gerir. Og núna er ég að hugsa um að halda því áfram. Næsta ljóðabók, sem með réttu ætti að koma út eftir fimm ár, mun rísa upp úr hafsvæðinu milli Sæbrautar og Kjalarness (milli Sólfarsins og Esjunnar). En af hverju Lébarðinn? Ég veit ekki betur en að í upphafsljóði bókarinnar minnar komi fyrir simpansi. Og trillusjómaður í blárri peysu, eins og sjómaður. Ef tími gefst til mun ég ræða þetta í útvarpinu í dag. Ég þurfti annars að fara í nýlenduvöruverslun núna snemma í morgun (mig vantaði kaffi); þetta var svona búð sem er opin allan sólarhringinn; og hvað ætli hafi blasað við manni þegar „maður“ kom þangað? Langborð þakið bókum í plasti. Eins og ósjálfrátt (það var ósjálfrátt – óþarfi að nefna eins og í þessu tilviki) leitaði ég að minni eigin bók; ég átti ekki sérstaklega von á að sjá hana, því mig grunaði að ljóðabækur væru hafðar út undan í svona búð; en hvað fann ég? Ég fann bókina. Að vísu lá hún á hvolfi – á grúfu – ólíkt öllum öðrum bókum á borðinu; en hún var þarna samt. Og ég sneri bunkanum við; ég lét framhlið bókarinnar snúa upp. Eftir á að hyggja sá ég ekki fleiri ljóðabækur á borðinu í búðinni, en kannski gaf ég mér ekki tíma til að skima eftir þeim – mér lá á að ná í kaffið. En er þetta ekki alveg týpískt? Ljóðabókinni (hugsanlega þeirri einu í búðinni) er snúið við til að viðskiptavinir taki síður eftir henni. Stríðinu gegn ljóðinu er hvergi lokið. Það fer fram í nýlenduvöruversluninni – 24 stundir dagsins.

 

Einungis hægt að pissa með greiðslukorti (Fréttablaðið, 27. nóvember 2017)

 

 

 

 

 

„Ljóðskáldið á daginn … Ég held ég fari alveg örugglega rétt með að þetta sé titill á bók eftir Jóhamar. Þetta hlýtur að vera einhver besti titill frá upphafi titla. Og mér verður stöðugt hugsað til hans – oftast að degi til.“

„Áttu við að kvöldið og nóttin sé tími ljóðskáldsins, en ekki dagurinn?“

„Ábyggilega. Ljóðskáldið hefur ekkert leyfi til að leggja allan sólarhringinn undir sig. Ekki er rafvirkinn að störfum um niðdimma nótt. Eða hvað …?“

„Eða hvað mundi ég líka hugsa í því sambandi. Ég býst við að múrarinn sé sofandi yfir hánóttina, en það er annað mál með rafvirkjann.“

„En talandi um titla, þá hafði ég verið að hugsa um að skrifa hér stuttan þátt undir titlinum Morðið í stálvöruversluninni (sú hugmynd varð til þegar ég var staddur í Brynju á Laugaveginum um daginn), en tvennt varð til þess að ég endurskoðaði þá ákvörðun. Í fyrsta lagi var ég ekki viss hvort orðið stálvöruverslun væri notað yfir verslanir á borð við Brynju, Húsasmiðjuna eða Byko; og í öðru lagi lenti ég í svolitlu atviki í einni af þessum verslunum í gær (sem var þó ekki Brynja við Laugaveginn); atviki sem mér fannst allt í einu meira virði að segja frá en einhverju morði í „stálvöruverslun“ – það er alltaf verið að fremja þau, hvort sem er.“

„Og hvað gerðist?“

„Nú, ég þurfti að kaupa tappa í vegg, fyrir skrúfu, til að hengja upp málverk, svona múrtappa, þannig að ég gekk upp að bláklæddum starfsmanni í „stálvöruversluninni“ og bað hann að aðstoða mig. Ég spurði hvort þeir væru með múrtappa. Og hvað heldurðu að starfsmaðurinn hafi sagt?“

„Túrtappa?“

„Já. Hvernig er hægt að heyra M sem T?“

„Og hvað sagðir þú?“

„Þegar hann þóttist hafa heyrt túrtappa?“

„Já.“

„Ég leiðrétti hann. Ég sagði: Nei, ég átti við múrtappa. Og þá sagði hann: Það hlaut að vera – við seljum ekki túrtappa. Þú færð þá í Krónunni, sem er hérna rétt hjá.“

„Og hvað svo?“

„Þegar hann sýndi mér múrtappana, þá sagði ég: Þeir eru ekki gefins.“

„Sem þeir voru væntanlega ekki, er það?“

„Nei, þeir kostuðu 7 krónur stykkið.“

„Sem sagt ekki gefins.“

„Svo sannarlega ekki. 7 krónur vildu þeir fá fyrir stykkið.“

„Og þú hefur væntanlega keypt fleiri en einn?“

„Ég keypti fjóra. Þannig að heildarkostnaðurinn var 28 krónur. Svo kom reyndar í ljós að ég hefði þurft að kaupa fleiri. Ég er að fara í það núna. En aftur að ljóðskáldinu „á daginn“. Ég hitti Þórdísi Gísladóttur um daginn – það var að degi til, upp úr klukkan fimm í jólaboði Bjarts (spurning hvort dagurinn hafi verið liðinn) – og við töluðum um Rauðarárstíginn. Rauðarárstígurinn er ábyggilega ein áhugaverðasta gata Reykjavíkur, hvort sem það er fyrir ljóðskáld, rafvirkja, múrara eða rakara. Ég tala nú ekki um fyrir skáldsagna- og leikritahöfunda – Rauðarárstígurinn er uppspretta skáldskapar og hárvaxtar.“

„Uppspretta hárvaxtar er fáránleg samsetning orða.“

„Ég veit.“

Mér er skapi næst að kalla á hjálp. Getur einhver lesið allar þessar bækur fyrir mig? Hver nýr titill sem mér berst inn á heimilið (úr jólabókaflóðinu) ýtir þeim sem kom á undan til hliðar. Þetta eru allt of margar bækur. Það eina í stöðunni er að setja Glenn Gould á fóninn (sem hentar reyndar ágætlega, því ég þarf að fara í svolitla handavinnu – hvaða vinna er annars ekki handavinna? Ég veit ekki betur en að ég skrifi með höndunum.) Glenn Gould dagsins í dag spilar Sibelius. Ég ákvað að fletta þessari músík upp á amazon – ég var forvitinn að vita hvað aðrir segðu um Glenn Gould að spila Sibelius. Og ég fann svolítið. Kannski er illa gert að vera að birta þetta – fólk gæti haldið að ég sé að gera grín, og það er alveg rétt: ég er að því – en mér finnst ólíklegt að Tetsuo Ishiaion viti hver ég er, og enn ólíklegra að lesendur þekki til Tetsuos Ishiaion. Kannski er þessi Tetsuo ekki til. Ég hef sjálfur birt umsögn um tónlist á amazon, og ég gerði það undir dulnefni. (Ég hef meira að segja gefið út bók sem nefndist Dulnefnin – gott að geta komið því að hér). En hér er hinn títtnefndi Tetsuo Ishiaion að tjá sig um Glenn Gould að spila Sibelius og Scriabin:

4.0 out of 5 stars

I’m loving this musics.

By Tetsuo Ishiaion 23 July 2013 – Published on Amazon.com

Verified Purchase

This is my first CD of non-Back/Beethoven/Mozart musics.
Glenn Gould’s this work was very impressive for me.
I’m listening every night, every day.

Hversu gott getur popp orðið? Ég veit að þetta vekur upp draug Alan Vega (og Martin Rev, sem er reyndar enn á lífi, bara 69 ára gamall); en reimleikar þurfa ekki að vera slæmir.

Oh baby Oh baby You’re having a bad dream Here in my arms Oh sugar You came to me Could all be a bad thing Doing harm Oh oh oh Oh lover You run from me We move like a bad scene Shot in the dark Oh but please Please wake me For my love lies patiently Please baby please And my love life waits for me Oh love You came to me Are you having a bad time There in your home

Það er ekki fyrr en ég fletti upp á ljóðinu eftir Baudelaire

að ég átta mig á hvar hann er. (Og það veit Guð

að þetta átti ekki að ríma.)

Á facebook er verið að fjalla um feril Bjartsbókarinnar Öfugsnáða. Ég fékk þetta sent. Ég ætla að athuga hvort ég get fært þessar upplýsingar hingað yfir á Næsta kafla. (Það virðist ætla að ganga. Að vísu fylgdi mynd með, en hún dettur út við flutninginn milli svæða á netinu.)

 

Rangri bók bjargað? Öfugsnúin þróun?

BJARTUR BÓKAFORLAG·21. NÓVEMBER 2017

Nú hafa orðið mikil tíðindi í stóra bókahvarfsmálinu. Óvænt hetja kemur til sögunnar – en bjargaði maðurinn rangri bók? Er ekki eitthvað öfugsnúið við þetta allt saman? En allir þræðir liggja í Austurbæ Kópavogs.

Svo sem kunnugt er hefur verið gerð dauðaleit að bókinni Handbók um minni og gleymsku eftir Ragnar Helga Ólafsson og Öfugsnáða eftir Braga Ólafsson. Talið var að þær væru á leið til Íslands með skipi, án þess að það hafi fengist staðfest með óyggjandi hætti. Kemur þá ekki í ljós að enn sannast hið fornkveðna: Það er gott að búa í Kópavogi. En áður en lengra er haldið þarf að koma örlítill útúrdúr.

Guðmundar þáttur Benediktssonar Árið 1981 stofnaði Ólafur Ragnarsson, faðir Ragnars Helga, bókaforlagið Vöku (síðar Vaka-Helgafell). Þá var ein aðalprentsmiðja landsins Prentstofa G.Ben í Kópavogi sem var í eigu Guðmundar Benediktssonar. Sá ágæti maður bjargaði oft og iðulega Ólafi Ragnarssyni í orrahríð jólavertíðarinnar. Prentaði bækur á ógnarhraða og skilaði ævinlega óaðfinnanlegu verki. Svo fór Guðmundur nokkuð að reskjast og við keflinu tók tengdasonur hans, Sverrir D. Hauksson. Síðar réðst Sverrir, valinkunnur sómamaður, til starfa hjá Svansprenti sem einnig er í Austurbæ Kópavogs. Komum við þá aftur að aðalefni þessarar stórfréttar.

Öfugsnáði snýr á hefðina Með glósunni er mynd af téðum Sverri D. Haukssyni með bókina Öfugsnáða eftir Braga Ólafsson. En hefði ekki Sverrir átt að sjá sóma sinn í því að bjarga syni Ólafs Ragnarssonar og viðhalda þannig áratuga hefð, töfra fram Handbók um minni og gleymsku, frekar en að tromma allt í einu upp með Öfugsnáða eftir mann sem er með öllu óskyldur Ólafi heitnum Ragnarssyni?

Við fögnum því hins vegar mjög að geta sent Öfugsnáða í sinni fegurstu mynd í bókaverslanir á allra næstu klukkstundum. Gátan um horfnu bækurnar er þannig að hálfu leyst. Vonir standa til að hinn helmingurinn leysist fljótlega, jafnvel á næsta sólarhring!

Drekkið vatn blátt

Tristan Tzara

 

Af gefnu tilefni – ég var nefnilega spurður út í þetta: Bókartitillinn Öfugsnáði er fyrst og fremst staðarheiti. En heitið á sér líka stað í orðabókinni:

 

ÖFUGSNÁÐI KK, öfugsnoði KK 1 lamb með öfugt hárafar við fæðingu og sem skiptir um ull á fyrsta vori • kind sem fer úr ull að hausti 2 vanþrifaskepna 3 ógerðarlegur, öfugsnúinn maður

 

Þegar eitthvað óvænt gerist, þá fylgir því stundum – og ekki bara stundum, heldur alltaf – eitthvað annað óvænt, eða óheppilegt (eins og mistök í stjórnmálum og fjármálalífi eru jafnan nefnd). Þessum orðum var í gær ætlað að vera formáli að færslu um pappírskápuna utan um ljóðabókina Öfugsnáði, en nú finnst mér ekki við hæfi – það væri í raun frekar óheppilegt – að vera að tjá sig um hið óvænta í sögu áðurnefndrar pappírskápu, því á Bókamessunni í Hörpu í gær gerðist það nefnilega að eintak seldist af bókinni. En nú að öðru – ekki meira um þetta í bili. Þegar Benjamin Britten fór til Feneyja veturinn 1975 sá hann þetta:

Þegar rússneska ljóðskáldið Osip Mandelstam sneri aftur til heimaborgar sinnar, Pétursborgar, eftir að hafa ferðast um Krímskagann, Armeníu og Georgíu, sagðist hann hafa snúið aftur til borgar sinna „æskuveikinda og tára / borgarinnar sem hann þekkti eins og æðarnar á handarbaki sínu.“ Aldrei hafði mér dottið í hug að maður kynni að þekkja æðarnar á handabökum sínum; þetta gaf mér alveg nýja mynd af líkama mínum, þótt ekki geti ég sagt að ég hafi farið að skoða mínar eigin æðar eitthvað nánar – viðkvæmni mín gagnvart blóði, og almennt öllu því sem ég veit að á sér stað inni í líkamanum, myndi frekar senda mig í ferðalag til Armeníu eða Pétursborgar, en að ég færi að kynna mér betur mitt eigið æðakerfi. Ég var reyndar hálfpartinn staddur í Moskvu í gærkvöldi. Ég horfði nefnilega á bíómyndina Elenu eftir Andrey Zviagintsev, í þriðja skiptið – hin skiptin tvö voru fyrir þremur eða fjórum árum, og þá tvö kvöld í röð. Ég var búinn að lofa mér að nota ekki mjög sterk orð, eða hástemmd, yfir þessa mynd – færi svo að ég myndi gera hana að umtalsefni hér – en ég verð að fá að sleppa mér í þetta skiptið (án þess þó að sleppa taki á sjálfum orðunum; ég held að þau segi sig alveg sjálf). Allar hinar myndir Andreys Zviagintsvev, The Return, The Banishment, og Leviathan, eru eftirminnilegar á svipaðan hátt og Elena; en í mínum huga er Elena sú fyrirferðarmesta (í fínstillingu sinni og látleysi) – það er ótrúlegt næmi sem þessi leikstjóri hefur fyrir myndrömmum, samtölum og hljóðum – ég er sjálfur enginn sérstakur aðdáandi Philips Glass, en í þessari mynd hentar tónlist hans sérlega vel taktinum í sögunni, og það er mjög fallegt hvað krunk í kráku í miðri Moskvuborg getur verið áhrifamikið. Eins og mörg skáldverk sem maður hrífst af, þá fjallar þessi mynd einfaldlega um færslu fólks milli staða, og milli laga í tilveru sinni; og með því að leyfa skoðun sinni á hreyfingum persónanna að liggja fyrir utan rammann, nær höfundurinn að hreyfa við öllum stöðvum í huga manns – og hugsanlega breyta flæðinu í æðakerfinu. Nýjasta mynd Andreys Zviagintsev, Loveless, vann verðlaun (Jury prize) á Cannes núna nýlega. En hér er kynning á Elenu:

Fyrir sirka átta árum var Davíð Oddsson ráðinn sem ritstjóri Morgunblaðsins. Mjög margt fólk ákvað á þeim tímapunkti að eiga ekki samskipti við blaðið vegna þessa – en kannski finnst mér það bara hafa verið „margt fólk“ vegna þess að ég þekkti nokkra „aðila“ innan þess hóps. Sá „hópur“ er reyndar ekki til lengur. En Davíð Oddsson er ennþá ritstjóri blaðsins. (Auðvitað er mjög freistandi að láta sig detta í söng, og einhvers konar „hallgrímsku“, og kveða eitthvað á þá leið að það hafi verið „fyrir átta árum / að ég kvaddi þig í sárum“, en svoleiðis lætur maður ekki eftir sér – maður verður að passa sig.)

Hið óvænta hefur gerst. Upplag ljóðabókarinnar Öfugsnáði kom til landsins frá Eistlandi í gær. (Reyndar gerðist svolítið með kápu bókarinnar, svolítið ófyrirséð, en allt um það verður að bíða annarrar færslu.) Í bókinni eru um það bil 30 ljóð (ég hef ekki talið þau nákvæmlega), og eitt þeirra ljóða birtist, án titilsins, utan á kápunni – það er stysta ljóð bókarinnar:

EINS KONAR MILLIFYRIRSÖGN

Áður en orðin röðuðust saman

voru öll þessi ljóð til í huganum.

Nú á bara eftir að losa þau við titlana

og taka þau í sundur.

 

 

 

 

 

 

 

Í gær, 16. nóvember, birtist viðtal við tvo af höfundum Bjarts þetta árið, okkur Ragnar Helga Ólafsson (við erum ekki bræður, vel að merkja), þar sem til umfjöllunar var seinkun á afhendingu bóka okkar frá Eystrasaltinu, og vöntun á þeim sömu bókum í hillum jólabókaflóðsins á Íslandi nú fyrir jólin. Þetta viðtal, sem birtist á vef Bjartsútgáfunnar (sem reyndar lá niðri í gær vegna bilunar í heimi internetsins) vakti mikla athygli (þrátt fyrir bilunina); og höfðu sumir þá skoðun (ekki bara út af fyrir sig, heldur „beint í andlit“ okkar höfundanna) að við ættum bara að láta prenta okkar bækur innanlands, en ekki í einhverjum Eystrasaltslöndum. Vegna bilunarinnar í vefheimi Bjarts gat ég sjálfur ekki lesið viðtalið, en allt sem ég hef sagt hér að ofan, t.d. þetta um viðbrögð „sumra“ við áhyggjum okkar Ragnars, er byggt á því sem ég hef heyrt frá notendum facebook-síðunnar; því þar gafst fólki kostur á að lesa viðtalið við okkur Ragnar (það var ekki þannig að viðtalið hefði birst á himni, eitthvað svoleiðis – einhvers staðar hlaut það að hafa birst (annars staðar en á himni eða yfirborði sjávar), fyrst ég nefndi að „sumir“ hefðu lesið það, vitandi að það birtist ekki á vef Bjarts, sem eins og áður sagði lá niðri í allan gærdag, og gerir hugsanlega enn. Ég vildi bara koma þessu að. Bækurnar Handbók um minni og gleymsku og Öfugsnáði verða bara að koma út einhvern tíma seinna. Það er hugsanlegt að þær muni koma út fyrst í Eistlandi eða Finnlandi – að „aðilarnir“ í prentsmiðjunni hafi misskilið minnismiðann sem fylgdi skjölunum með handritum bókanna, og sent þær til dreifingaraðila í þessum löndum – hvað vitum við? Við vitum ekki neitt. Það á að vera svokölluð Bókamessa í Hörpu núna um helgina, og við Ragnar höfum engin gögn til að leggja fram í messuhaldið. En þetta með prent á Íslandi eða ekki – svarið við þeirri spurningu verður líklega að koma að handan, eins og Halldór Laxness svaraði einu sinni dularfullri spurningu sem hann fékk fyrir framan sjónvarpstökuvélarnar …

Sérlega góð og yfirveguð grein um fyrirhugað sjálfsmorð hinna svokölluðu Vinstri grænna:

https://stundin.is/grein/5803/vg-memoriam/